Przewodnik po DSA 

Akt o usługach cyfrowych (AUC, ang. Digital Services Act, DSA) jest rozporządzeniem unijnym. Jego pełna nazwa to Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2065 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/WE.

Głównym celem Aktu o usługach cyfrowych jest stworzenie warunków bezpiecznego, przewidywalnego i budzącego zaufanie środowiska internetowego, w którym skutecznie chronione są prawa podstawowe zapisane w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej.

AUC ma również na celu dostosowanie istniejących już ram prawnych regulujących działalność pośredników internetowych do zmieniających się technologii i modeli biznesowych w internecie. Chodzi tu w szczególności o dyrektywę nr 2000/31/WE o handlu elektronicznym (dyrektywa e-commerce). AUC ma także na celu harmonizację warunków świadczenia usług pośrednich na całym rynku wewnętrznym UE w celu uniknięcia fragmentacji tego rynku oraz zapewnienia pewności praw.

Ma to przyczynić się do stworzenia warunków umożliwiających wprowadzenie innowacyjnych usług cyfrowych na rynku wewnętrznym i zwiększanie ich skali na terytorium całej Unii Europejskiej.

Nie. Akt o usługach cyfrowych to unijne rozporządzenie, które jest wiążące w całości i bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich bez potrzeby odrębnej implementacji.

Rozporządzenie będzie uzupełnione tzw. ustawą kompetencyjną, w której określone będą przede wszystkim zasady funkcjonowania organu nadzoru nad przestrzeganiem przepisów AUC (regulator Internetu) i inne kwestie proceduralne.

Akt o usługach cyfrowych nie uchyla dyrektywy nr 2000/31/WE o handlu elektronicznym w całości, ale jedynie jej art. 12-15 (przepisy regulujące odpowiedzialność pośredników internetowych).

Materia objęta tymi przepisami została na nowo uregulowana w AUC. W pozostałym zakresie tzw. dyrektywa e-commerce pozostaje w mocy.

Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną, będąca implementacją dyrektywy nr 2000/31/WE o handlu elektronicznym, pozostanie w mocy.

Ustawa zostanie jednak zmieniona poprzez uchylenie jej art. 12-15 (przepisy regulujące odpowiedzialność pośredników internetowych) oraz dodanie przepisów dostosowujących do AUC.

Nadal natomiast będą obowiązywać pozostałe przepisy uśude, m.in. w zakresie obowiązków informacyjnych (art. 5 i 6), obowiązku zapewnienia usługobiorcy bezpieczeństwa i poufności usługi (art. 7) oraz obowiązku sporządzenia regulaminu świadczenia usług drogą elektroniczną (art. 8).

W Akcie o usługach cyfrowych wyr:aźnie wskazano akty prawne, których rozporządzenie nie narusza, pozostają więc one nadal w mocy.

Do najważniejszych należy zaliczyć:

• Rozporządzenie RODO,
• Rozporządzenie Platform-to-business,
• prawo UE dotyczące praw autorskich i pokrewnych oraz przepisy z obszaru ochrony konsumentów i bezpieczeństwa produktów.

Akt o usługach cyfrowych wszedł w życie 16 listopada 2022 r. Jednakże rozporządzenie stosowane jest w pełni od 17 lutego 2024 r.

Wyznaczone przez Komisję Europejską bardzo duże platformy internetowe (VLOP) i bardzo duże wyszukiwarki internetowe (VLOSE) są zobowiązane do stosowania AUC już od 25 sierpnia 2023 r.

Akt o usługach cyfrowych dotyczy dostawców usług pośrednich (tzw. pośredników w dostępie do treści umieszczanych w Internecie przez użytkowników). Poza zakresem stosowania AUC znajdują się natomiast ci dostawcy usług internetowych, którzy decydują o udostępnieniu w internecie swoich lub cudzych treści (content providers).

Przeważająca część obowiązków wynikających z AUC nie ma zastosowania w stosunku do dostawców usług pośrednich, którzy kwalifikują się jako mikro- lub małe przedsiębiorstwa.

Mikroprzedsiębiorstwo to przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 10 osób i którego roczny obrót lub całkowity bilans roczny nie przekracza 2 milionów EUR, natomiast małe przedsiębiorstwo to przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 50 osób i którego roczny obrót lub całkowity bilans roczny nie przekracza 10 milionów EUR.

Dostawcy usług pośrednich, którzy kwalifikują się jako mikro- lub małe przedsiębiorstwa zobowiązani są na podstawie AUC m. in. do odpowiedniego dostosowania warunków korzystania z usług (regulaminu), wdrożenia mechanizmu powiadamiania i reagowania na treści niezgodne z prawem (notice-and-action), sporządzania i przekazywania użytkownikom powiadomień i uzasadnień decyzji w przedmiocie moderowanie treści.

Tak, o ile pośrednicy internetowi świadczą swoje usługi na rzecz użytkowników mających siedzibę lub znajdujących się na terenie Unii Europejskiej.

Zakres przedmiotowy Aktu o usługach cyfrowych obejmuje wyłącznie usługi pośrednie.

Usługa pośrednia to usługa społeczeństwa informacyjnego (tj. usługa normalnie świadczona za wynagrodzeniem, na odległość, drogą elektroniczną i na indywidualne żądanie usługobiorcy), która może być: usługą zwykłego przekazu (mere conduit), usługą cachingu lub usługą hostingu. Szczególną kategorią usługi hostingu jest usługa platformy internetowej. W ramach usług pośrednich wyróżnia się również usługę wyszukiwarki internetowej.

Usługa zwykłego przekazu polega na transmisji w sieci telekomunikacyjnej informacji przekazanych przez użytkownika lub na zapewnianiu dostępu do sieci telekomunikacyjnej (np. punkty wymiany ruchu internetowego, punkty dostępu bezprzewodowego, wirtualne sieci prywatne, usługi i resolwery DNS, rejestry nazw domen najwyższego poziomu, rejestratorzy, organy certyfikacji wydające certyfikaty cyfrowe, telefonia internetowa i inne usługi łączności interpersonalnej).

Usługa cachingu polega na transmisji w sieci telekomunikacyjnej informacji przekazanych przez użytkownika i obejmuje automatyczne, pośrednie i krótkotrwałe przechowywanie tej informacji, dokonywane wyłącznie w celu usprawnienia późniejszej transmisji informacji na żądanie innych użytkowników (np. usługi zapewniania sieci dostarczania treści, odwrotnych serwerów proxy lub serwerów proxy adaptacji treści).

Usługi cachingu mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia sprawnej i efektywnej transmisji informacji dostarczanych w internecie.

Usługa hostingu polega na przechowywaniu informacji przekazanych przez użytkownika oraz na jego żądanie (np. przetwarzanie w chmurze, web hosting, odpłatne usługi odsyłania czy usługi umożliwiające wymianę informacji i treści online, w tym przechowywanie i udostępnianie plików).

Usługa platformy internetowej to usługa hostingu, która poza przechowywaniem informacji przekazanych przez użytkownika zakłada ich publiczne rozpowszechnianie, czyli udostępnianie informacji na żądanie użytkownika, który przekazał informacje, potencjalnie nieograniczonej liczbie osób trzecich.

Usługą platformy internetowej nie jest takie działanie, które jest nieznaczną lub wyłącznie poboczną cechą innej usługi lub nieznaczną funkcją głównej usługi, i ze względów obiektywnych i technicznych nie można z niej skorzystać bez takiej innej usługi, a włączenie takiej cechy lub funkcji w taką inną usługę nie jest sposobem na obejście stosowania AUC (np. taką cechę może stanowić sekcja gazety internetowej przeznaczona na komentarze, w przypadku której jest oczywiste, że ma ona charakter poboczny w stosunku do głównej usługi, jaką jest publikowanie wiadomości, za które odpowiedzialność redakcyjną ponosi wydawca).

VLOP (ang. very large online platform), czyli bardzo duża platforma internetowa. Jest to platforma, która ma średnią liczbę miesięcznie aktywnych odbiorców usługi w Unii Europejskiej wynoszącą co najmniej 45 mln i która została wskazana jako taka przez Komisję Europejską.

VLOSE (ang. very large online search engine), czyli bardzo duża wyszukiwarka internetowa. Jest to wyszukiwarka, która ma średnią liczbę miesięcznie aktywnych odbiorców usługi w Unii Europejskiej wynoszącą co najmniej 45 mln i która została wskazana jako taka przez Komisję Europejską.

Na dostawców VLOP i VLOSE nałożono w AUC najszerszy katalog obowiązków.

Akt o usługach cyfrowych zasadniczo nie zmienia zasad odpowiedzialności pośredników internetowych za treści przekazywane przez użytkowników. Podtrzymany został zakaz nakładania na dostawców usług pośrednich ogólnego obowiązku monitorowania treści użytkowników.

Nowością jest wprowadzenie w AUC tzw. klauzuli dobrego Samarytanina, która częściowo rozwiązuje kwestie ryzyka utraty możliwości powołania się na wyłączenie odpowiedzialności w związku z dobrowolnymi czynnościami sprawdzającymi podejmowanymi przez pośredników internetowych.

Treści nielegalne (niezgodne z prawem) to wszelkie informacje, które same w sobie (np. nawoływanie do terroryzmu) lub przez odniesienie do działania, w tym sprzedaży produktów lub świadczenia usług (np. sprzedaż towarów podrobionych na internetowej platformie handlowej), nie są zgodne z prawem Unii lub z prawem danego państwa członkowskiego niezależnie od konkretnego przedmiotu lub charakteru tego prawa.

W prawie unijnym jako nielegalne wprost kwalifikuje się następujące kategorie treści: nawołujące do terroryzmu, ukazujące wykorzystywanie seksualne dzieci, namawiające do rasizmu i ksenofobii oraz naruszające prawa własności intelektualnej. Za treści sprzeczne z prawem krajowym należy uznać zarówno treści sprzeczne z przepisami prawa publicznego (np. prawem karnym), jak i przepisami prawa prywatnego (np. prawem cywilnym).

Treści niezgodne z warunkami korzystania z usług to treści, które formalnie nie są nielegalne, ale których zakaz rozpowszechniania – ze względu na pewną ich szkodliwość – wprowadza dostawca usług pośrednich (np. nagość). Dostawcy usług pośrednich mają względną swobodę w określeniu, które treści uznają za szkodliwe i w konsekwencji będą przez nich moderowane.

Katalog (przykładowych) działań składających się na moderację treści w rozumieniu AUC, to działania bez względu na to czy są one zautomatyzowane, podejmowane przez dostawców usług pośrednich:

a) których celem jest: wykrywanie, identyfikowanie i zwalczanie nielegalnych treści lub informacji niezgodnych z warunkami korzystania z ich usług, przekazywanych przez użytkowników, w tym wdrażane środki, które wpływają na dostępność, widoczność i osiągalność takich nielegalnych treści lub informacji (takie jak depozycjonowanie takich treści lub informacji, demonetyzacja, uniemożliwienie dostępu do nich lub ich usunięcie),

b) lub które wpływają na możliwość przekazywania takich informacji przez odbiorców usługi, takie jak zamknięcie lub zawieszenie konta odbiorcy.

Tak. Akt o usługach cyfrowych nakłada na pośredników internetowych obowiązek moderowania treści nielegalnych, jeżeli uzyskają o takich treściach wiedzę lub wiadomość (np. w wyniku uzyskania zgłoszenia nielegalnej treści dokonanego w ramach mechanizmu zgłaszania i działania).

W odniesieniu do treści niezgodnych z warunkami korzystania z usług pośrednik internetowy może prowadzić moderację takich treści, jednak podstawą będzie nie przepis prawa, ale odpowiednie postanowienie warunków korzystania z usług tego pośrednika.

Należy jednak zaznaczyć, że AUC nie nakłada na dostawców usług pośrednich ogólnego obowiązku monitorowania treści przekazywanych przez użytkowników w celu weryfikacji, czy są one treściami nielegalnymi lub niezgodnymi z warunkami korzystania z usług.

Tak, jednak wyłącznie w razie, gdy dana usługa świadczona drogą elektroniczną, kwalifikuje się jako usługa pośrednia w rozumieniu AUC.

Akt o usługach cyfrowych wymaga, aby w warunkach korzystania z usług zamieszczać m. in. wszystkie informacje, w tym polityki i procedury w zakresie moderacji treści użytkowników (np. jakie ograniczenia dostawca nakłada na użytkownika w razie przekazania treści nielegalnych, jakie treści dostawca kwalifikuje jako niezgodne z warunkami). Informacje te należy przedstawić jasno, prosto, zrozumiale, jednoznacznie i przyjaźnie dla użytkownika.

Dodatkowo takie informacje powinno się podać do wiadomości publicznej w łatwo dostępnym i nadającym się do odczytu maszynowego formacie.

Jest to w pełni elektroniczny proces zgłaszania przez dowolną osobę treści nielegalnych przekazywanych przez użytkowników w ramach usługi hostingu. AUC nakłada na każdego dostawcę usługi hostingu (w tym będącego mikro- lub małym przedsiębiorcą) obowiązek wdrożenia takiego mechanizmu. Musi on być łatwo dostępny, przyjazny dla użytkownika oraz pozwalać wyłącznie na elektroniczne dokonywanie zgłoszeń.

Po otrzymaniu zgłoszenia nielegalnej treści w procedurze notice-and-action dostawca usługi hostingu ma obowiązek powiadomić zgłaszającego o otrzymaniu zgłoszenia, a następnie rozpatrzyć zgłoszenie i podjąć stosowną decyzję w odniesieniu do treści objętej zgłoszeniem (moderacja treści). Działania te należy podjąć w sposób terminowy, niearbitralny i obiektywny oraz z zachowaniem należytej staranności.

Tak, Akt o usługach cyfrowych nakłada na dostawców usługi hostingu (w tym będących mikro- lub małymi przedsiębiorcami) obowiązek sporządzania i przekazywania zainteresowanym użytkownikom decyzji oraz ich uzasadnień w przedmiocie moderacji treści. Dotyczy to zarówno moderacji treści nielegalnych, jak i niezgodnych z warunkami korzystania z usług, bez względu na to, czy moderacja odbywa się po uzyskaniu zgłoszenia, czy z własnej inicjatywy pośrednika internetowego.

Uzasadnienie podjętej decyzji musi spełniać szczegółowe wymagania opisane w AUC. Dostawcy platform internetowych są dodatkowo zobowiązani do przekazywania Komisji Europejskiej decyzji i uzasadnień w zakresie moderacji treści użytkowników.

Akt o usługach cyfrowych nakłada szereg obowiązków sprawozdawczych na różne kategorie dostawców.

Obowiązki te polegają na przedstawianiu do wiadomości publicznej szczegółowych informacji dotyczących moderacji treści w zakresie: nakazów podjęcia działań przeciwko nielegalnym treściom, nakazów udzielenia informacji, moderowania treści z własnej inicjatywy, skarg otrzymanych za pośrednictwem wewnętrznych systemów rozpatrywania skarg, wykorzystania zautomatyzowanych środków do celów moderacji treści (dot. dostawców wszystkich usług pośrednich), zgłoszeń otrzymanych za pośrednictwem mechanizmów zgłaszania i działania (dot. dostawców usług hostingu), sporów przekazanych do organów pozasądowego rozstrzygania sporów, środków podejmowanych przeciwko nadużywaniu, przekazywania decyzji i uzasadnień związanych z moderacją treści (dot. dostawców usług platform internetowych).

Obowiązki te nie dotyczą dostawców usług pośrednich, w tym usług platform internetowych, którzy są mikro- lub małymi przedsiębiorcami.

Sprawozdania te publikuje się w sposób łatwo dostępny, zrozumiały i w formacie nadającym się do odczytu maszynowego co najmniej raz w roku zgodnie z aktami wykonawczymi, które planuje przyjąć Komisja Europejska. Jednocześnie co najmniej raz na 6 miesięcy (licząc od 17.2.2023 r., kiedy to najpóźniej należało przedstawić taką informację po raz pierwszy), dostawcy platform internetowych lub wyszukiwarek internetowych (w odniesieniu do każdej z osobna), publikują w publicznie dostępnej sekcji swojego interfejsu internetowego informacje na temat średniej liczby aktywnych miesięcznie odbiorców usługi w Unii Europejskiej, obliczonej jako średnia liczba w okresie poprzednich sześciu miesięcy zgodnie z metodyką, jeżeli została ona ustanowiona w aktach delegowanych Komisji Europejskiej.

Tak, Akt o usługach cyfrowych nakłada na dostawców usługi hostingu obowiązek poinformowania organów ścigania lub sądowych o podejrzeniu przestępstwa zagrażającego życiu lub bezpieczeństwu osoby.

Taką informację należy przekazać wtedy, kiedy dostawca powziął informacje, które są podstawą do podejrzenia, że popełniono, popełnia się lub może dojść do popełnienia wyżej określonych przestępstw.

Akt o usługach cyfrowych przewiduje szereg obowiązków nakładanych na dostawców platform internetowych (z wyłączeniem dostawców platform internetowych kwalifikujących się jako mikro- i małe przedsiębiorstwa).

Są to obowiązki:

• opracowania wewnętrznego systemu rozpatrywania skarg,
• informowania o pozasądowych możliwościach rozstrzygania sporów,
• rozbudowanie mechanizmu zgłaszania i działania o zarządzanie zgłoszeniami pochodzących od zaufanych podmiotów sygnalizujących (tzw. trusted flaggers),
• zawieszania świadczenia usług podmiotom często przekazującym nielegalne treści,
• zawieszania mechanizmu zgłaszania i działania lub systemu skargowego określonym podmiotom w przypadku ich nadużywania,
• przekazywania sprowadzania obejmującego dodatkowe informacje,
• niestosowania tzw. dark patterns,
• zapewniania transparentności reklam,
• zapewniania przejrzystości systemów rekomendacji,
• zapewnienia prywatności i bezpieczeństwa małoletnim.

Dark patterns to interfejsy internetowe, które w istotny sposób zakłócają lub ograniczają zdolność odbiorców usługi do podejmowania wolnych i świadomych decyzji (np. poprzez wprowadzenie w błąd).

Dostawcy platform internetowych nie mogą projektować, organizować ani obsługiwać interfejsów w opisany powyżej sposób. Przykładem dark pattern jest większe eksponowanie niektórych wyborów, gdy odbiorca usługi ma podjąć decyzję.

Akt o usługach cyfrowych nakłada obowiązki w zakresie transparentności reklam na dostawców platform internetowych, którzy prezentują reklamy na swoich interfejsach internetowych. Tacy dostawcy zapewniają, aby w odniesieniu do każdej konkretnej reklamy odbiorcy usługi mogli stwierdzić: że:

• prezentowane informacje są reklamą,
• w imieniu jakiego podmiotu reklama jest prezentowana,
• kto zapłacił za reklamę,
• a także aby mogli znaleźć informacje na temat głównych parametrów jej targetowania wraz z możliwością ich zmiany, jeśli jest to możliwe.

Odbiorcy powinno móc stwierdzić powyższe fakty i znaleźć wyżej określone informacje w sposób jasny, wyraźny, zwięzły i jednoznaczny oraz w czasie rzeczywistym. Dodatkowo informacje o targetowania powinny być możliwe do pozyskania bezpośrednio z reklamy w łatwy sposób.

Dostawcy platform internetowych nie mogą prezentować odbiorcom usługi reklam opartych na profilowaniu z wykorzystaniem szczególnych kategorii danych osobowych (tzw. dane wrażliwe).

Ponadto dostawcy platform internetowych nie mogą prezentować na swoim interfejsie reklam opartych na profilowaniu z wykorzystaniem (jakichkolwiek) danych osobowych użytkownika, jeżeli wiedzą z wystarczającą pewnością, że użytkownik jest małoletni.

Akt o usługach cyfrowych przewiduje szereg obowiązków nakładanych na dostawców internetowych platform handlowych (marketplace). Są to obowiązki:

• zapewnienia identyfikowalności przedsiębiorcom propagującym lub oferującym produkty lub usługi,
• zaprojektowania interfejsu pozwalającego na realizację obowiązków dot. umowy, zgodności i bezpieczeństwa produktów przez przedsiębiorców,
• informowania o nabyciu nielegalnego produktu lub usługi.

Koordynator ds. Usług Cyfrowych to krajowy organ odpowiedzialny za nadzorowanie dostawców usług pośrednich i egzekwowanie Aktu o usługach cyfrowych.

Odpowiada za zapewnienie na poziomie krajowym koordynacji wyżej wymienionych kwestii, a także za przyczynianie się do skutecznego i spójnego nadzorowania oraz egzekwowania rozporządzenia w całej Unii Europejskiej.

Podstawową sankcją grożącą za niewypełnienie obowiązków ustanowionych w Akcie o usługach cyfrowych jest kara pieniężna w wysokości co najwyżej 6 % rocznego światowego obrotu danego dostawcy usług pośrednich w poprzednim roku obrotowym. Dodatkowo rozporządzenie przewiduje inne sankcje m.in. okresowe kary pieniężne.

Ministerstwo Cyfryzacji przedstawiło do konsultacji założenia projektu ustawy wdrażającej Akt o usługach cyfrowych.

Ministerstwo planuje znowelizować przede wszystkim ustawę z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną oraz ustawę z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne.

W ramach tych nowelizacji Ministerstwo chce ustanowić odpowiednie procedury mające na celu skuteczną realizację uprawnień wynikających z AUC. Jednocześnie pełnienie funkcji Koordynatora ds. Usług Cyfrowych planuje się powierzyć Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej.