Internet jest najbardziej przydatnym kanałem komunikacji, choć przeciętnie wiarygodnym. Liderami wiarygodności są radio i prasa. Głównym źródłem nieprawdziwych informacji (fake news) są media społecznościowe. Takie i inne wnioski płyną z najnowszego raportu IAB Polska „Dezinformacja w sieci”, przeprowadzonego wśród internautów.
IAB Polska regularnie bada różne aspekty ekosystemu cyfrowego. Ważne miejsce w prowadzonych analizach zajmuje m.in. społeczna rola internetu czy internet jako źródło informacji. Wyrazem tej dociekliwości są takie projekty, jak „Prywatność w sieci”, „Internetowa kultura obrażania?” oraz ostatnie badanie – „Dezinformacja w sieci”, które powstało w momencie nasilania się zjawiska „fake news”. Collins Dictionary oszacował, że od roku 2016 użycie tego terminu wzrosło o 365%.
Tym razem skupiliśmy się na rzetelności informacji, jakie pojawiają się w internecie i zjawisku „fake news”, pytając o opinie internautów, uczestników rynku i partnerów badania. Samo pojęcie „fake news” ograniczyliśmy w badaniu do pytań o „nieprawdziwe informacje z kraju i ze świata”, gdyż znaczenie tego nowego hasła jest wciąż enigmą
– komentuje badanie Paweł Kolenda, dyrektor ds. badań IAB Polska.
Źródła nieprawdziwych informacji
Z raportu wynika, że internet jest najbardziej przydatnym kanałem komunikacji, wyróżniając się pod tym względem na tle pozostałych badanych mediów. Z perspektywy wiarygodności liderami okazują się radio i prasa, internet mieści się w drugiej grupie kanałów komunikacji. Na końcu zestawienia znalazła się telewizja.
Zarówno z badania IAB Polska, jak i z dokumentów Komisji Europejskiej wynika, że obarczanie winą za dezinformację w sieci całego ekosystemu mediów internetowych czy środowiska reklamy jest błędem. Głównym źródłem nieprawdziwych informacji rozprzestrzenianych w sieci są bowiem media społecznościowe – były wskazywane przez 58% pytanych o środowiska internetowe, w których najczęściej zdarzało się im natrafić na nieprawdziwe informacje. Drugie miejsce (39 %) zajęły portale informacyjne.
W wynikach badania martwi opinia niemal 40 % respondentów, że za rozpowszechnianie „fake newsów” odpowiadają portale internetowe. To zapewne cena za clickbaity, adwertoriale czy content marketing oraz odprysk ogólnego zjawiska uznawania za prawdziwe jedynie przekazów zgodnych z przekonaniami czytającego
– komentuje Krzysztof Fijałek, redaktor naczelny Interii.
Z badania IAB Polska wynika także, że najczęściej to sami internauci rozpowszechniają nieprawdziwe informacje w sieci. Częściej są to osoby nieznane badanym (58%) niż grono znajomych (20%).
W konsultacjach publicznych przeprowadzonych przez Komisję Europejską respondenci uznali, że najbardziej szkodliwa dla społeczeństwa jest zamierzona dezinformacja, mająca na celu wywieranie wpływu na wybory i politykę. „Fake newsy” powstają przede wszystkim w kontekście politycznym i w tym kontekście wywołują skrajne emocje i spolaryzowane sądy
– komentuje badanie Anna Mazur, menedżer ds. regulacyjnych IAB Polska.
Walka z „fake newsami”
Podjęte przez media społecznościowe działania przeciwdziałające dezinformacji dają nadzieję na zwiększenie wiarygodności informacji dystrybuowanych w sieci. Potrzebne są także działania portali informacyjnych. – Ci, którzy najszybciej wprowadzą odpowiednie systemy weryfikujące rzetelność informacji, będą mieli największą szansę na wygraną w walce o odbudowę wiarygodności mediów internetowych
– komentuje Krzysztof Majak, dyrektor strony głównej i social, Wirtualna Polska Media S.A.
Eksperci rynku są zgodni co do tego, że kluczowe w walce z „fake newsami” jest wspieranie wysokiej jakości dziennikarstwa i pluralistycznych mediów informacyjnych, a także edukacja, rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia i kompetencji cyfrowych, w szczególności przez młodych ludzi.
Badanie „Dezinformacja w sieci” zostało opublikowane w momencie przedstawienia przez IAB Europe we współpracy z innymi organizacjami branży reklamy online i platform internetowych projektu Kodeksu Dobrych Praktyk dotyczących Dezinformacji Online. Dokument został przygotowany w ramach prac grupy roboczej powołanej przez Komisję Europejską, która zajęła się tematem „fake newsów” pod koniec 2017. Po przeprowadzeniu konsultacji społecznych na temat postrzegania „fake news” opublikowała komunikat „Zwalczanie dezinformacji w internecie: podejście europejskie” (COM(2018)236.
