ADR (Alternative Dispute Resolution) to alternatywne metody rozstrzygania sporów. Wykorzystuje się je w rozwiązywaniu nieporozumień między przedsiębiorcą a konsumentem, o czym informuje UOKiK, jako organ odpowiedzialny za dostosowanie polskiego systemu do wymogów unijnych w tym obszarze. Więcej informacji: http://www.uokik.gov.pl/notyfikacje_adr.php#faq1359
W związku z przyjęciem na szczeblu unijnym dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ADR, rozpoczęto proces jej wdrażania do polskiego porządku prawnego. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ogłosił w grudniu 2013r. szerokie konsultacje społeczne, zapraszając do nich również IAB Polska.
Szanowna Pani Prezes,
1.1.
Działając w imieniu Związku Pracodawców Branży Internetowej Interactive Advertising Bureau Polska (zwanego dalej „IAB Polska”) oraz w związku z pismem UOKiK z dnia 02.12.2013r. (znak: DDK-076-249/13/KA) dot. wskazanych zagadnień dotyczących projektowanych rozwiązań w zakresie ADR przedstawiam stanowisko IAB Polska (zwane dalej „Stanowiskiem”) w powyższym zakresie:
Treść pytania UOKiK i odpowiedź IAB Polska
1.
Pytanie: Czy Państwa organizacja jest zainteresowana utworzeniem (lub przekształceniem istniejącej) jednostki ADR, której jurysdykcja byłaby obowiązkowa lub dobrowolna dla członków organizacji (ze wskazaniem szacunkowych kosztów utworzenia i utrzymania takiego podmiotu, a także sposobu jego finansowania)? Przy spełnieniu jakich warunków rozważaliby Państwo utworzenie takiego podmiotu ?
Odpowiedź:
-
- W pierwszej kolejności należy wskazać, że na dzień dzisiejszy IAB Polska nie prowadzi żadnego podmiotu ADR w rozumieniu „Dyrektywy w sprawie ADR w sporach konsumenckich” (dalej: „Dyrektywy ADR”). Podkreślenia wymaga również fakt, że ewentualne zainteresowanie IAB Polska utworzeniem podmiotu ADR (w zakresie szeroko rozumianego Prawa Internetu, o którym mowa poniżej) będzie uzależnione od brzmienia ustawy implementującej w/w Dyrektywę, a także zakresu potencjalnego wsparcia ze strony organów administracji państwowej (wsparcie finansowe, zapewnienie elektronicznej platformy do składania skarg przez konsumentów).
- Jednocześnie IAB Polska z uwagą analizuje efekty rynkowe działalności takich podmiotów ADR jak „Usługa mediacji Internetu – Forum Praw Internetowych” (franc. „Service Médiateur Du Net du Forum des droits sur l’internet”), które od 2003r. działa na terytorium Republiki Francji (szerzej w: Study on the use of Alternative Dispute Resolution in the European Union, Final Report. Submitted by Civic Consulting of the Consumer Policy Evaluation Consortium, 16 October 2009). Powyższy podmiot prowadzi mediację (B2C) w zakresie szeroko rozumianego prawa Internetu tj. e-handlu, ochrony danych osobowych w Internecie, sporów domenowych, zwalczania naruszeń praw własności intelektualnej w Internecie, a także ochrony dóbr osobistych w Internecie (w 2008 r. prowadzono 980 spraw).
2.
Pytanie: Czy widzą Państwo możliwość utworzenia podmiotu ADR z pomocą organów administracji państwowej ? Jeżeli tak, to w jakim zakresie oczekiwaliby Państwo pomocy
Odpowiedź:
- Jak stwierdzono w odpowiedzi na pytanie numer 1 powyżej, ewentualne zainteresowanie IAB Polska utworzeniem jednostki ADR będzie uzależnione od brzmienia ustawy implementującej w/w Dyrektywę. Natomiast ewentualna pomoc ze strony organów administracji państwowej mogłaby być związana ze wsparciem finansowym oraz zapewnieniem IAB Polska możliwości korzystania z elektronicznej platformy, która umożliwiałaby konsumentom składanie skarg.
3.
Pytanie: Czy są Państwo za dopuszczeniem możliwości tworzenia w polskim systemie prywatnych, tj. tworzonych i finansowanych przez poszczególnych przedsiębiorców, jednostek ADR (na podstawie art. 2 ust. 2a Dyrektywy ADR, przy zachowaniu wymogów określonych w art. 6 ust. 3 ?)
Odpowiedź:
- IAB Polska jak najbardziej popiera możliwość tworzenia w polskim systemie prywatnych, tj. tworzonych i finansowanych przez poszczególnych przedsiębiorców, jednostek ADR (na podstawie art. 2 ust. 2a Dyrektywy ADR, przy zachowaniu wymogów określonych w art. 6 ust. 3).Zdaniem IAB Polska bowiem podkreślenia wymaga fakt, że utworzenie prywatnych podmiotów ADR (tj. podmiotów działających na rzecz konkretnego, indywidualnego przedsiębiorcy przy czym osoby rozstrzygające spory byłyby wybierane przez ciała kolegialne składające się również z przedstawicieli organizacji konsumenckich) zapewni możliwość skutecznego rozstrzygania sporów B2C przez osoby posiadające nie tylko profesjonalną (zawodową) ale również praktyczną wiedzę w danym zakresie (np. e-handel, ochrona danych osobowych w Internecie, zwalczanie naruszeń praw własności intelektualnej w Internecie).Przykładem przyjęcia takiego rozwiązania jest podmiot ADR jaki został założony przez, działającą również na terytorium RP, spółkę energetyczną GDF SUEZ (franc. Médiateur de GDF SUEZ). Powyższy podmiot ADR jest finansowany ze środków prywatno-publicznych (szerzej w: Study on the use of Alternative Dispute Resolution in the European Union, Final Report. Submitted by Civic Consulting of the Consumer Policy Evaluation Consortium, 16 October 2009, str. 447).
4.
Pytanie: Czy przedsiębiorcy zrzeszeni w Państwa organizacji są zainteresowani utworzeniem prywatnych podmiotów ADR?
Odpowiedź:
- Jak stwierdzono w odpowiedzi na pytanie numer 1 powyżej, ewentualne zainteresowanie członków IAB Polska utworzeniem jednostki ADR będzie uzależnione od brzmienia ustawy implementującej w/w Dyrektywę. Nie bez znaczenia jest również, nieznany na dzień dzisiejszy, zakres potencjalnego wsparcia ze strony organów administracji państwowej (wsparcie finansowe, zapewnienie elektronicznej platformy do składania skarg przez konsumentów). Poszczególni członkowie IAB Polska analizują efekty rynkowe działalności takich podmiotów ADR jak w/w podmiot ADR powołany przez spółkę GDF SUEZ co napotyka na trudności ze względu na fakt funkcjonowania GDF SUEZ oraz członków IAB Polska w innych sektorach gospodarki.
5.
Pytanie: Czy dysponują Państwo możliwością delegowania przedstawicieli przedsiębiorców jako stałych arbitrów do rozstrzygania postępowań prowadzonych przez inne podmioty ADR (z uwzględnieniem wysokości wynagrodzenia pobieranego przez eksperta)?
Odpowiedź:
- IAB Polska dysponuje możliwością delegowania przedstawicieli przedsiębiorców będących członkami IAB Polska jako stałych arbitrów do rozstrzygania postępowań prowadzonych przez inne podmioty ADR. Powyższe dotyczy delegowania ekspertów z zakresu: marketingu internetowego, usług video na żądanie (VOD), e-handlu, ochrony danych osobowych, a także zwalczania naruszeń dot. praw własności intelektualnej w Internecie.
6.
Pytanie: Jakie identyfikują Państwo problemy dotyczące efektywności działania polskiego systemu ADR w aktualnym kształcie?
Odpowiedź:
- Jak wskazano w sporządzonym na zlecenie KE dokumencie pt. „Study on the use of Alternative Dispute Resolution in the European Union, Final Report. Submitted by Civic Consulting of the Consumer Policy Evaluation Consortium, 16 October 2009.” główną wadą istniejących systemów ADR w porządkach prawnych poszczególnych państw członkowskich UE (np. Niemcy, Wielka Brytania) jest brak pojedyńczego punktu kontaktu dla konsumenta tj. jednego punktu (stanowiącego organizację, fizyczne biuro, serwis internetowy), w którym konsument mógłby złożyć skargę niezależnie od tego czego ta skarga dotyczy (np. spór ze sklepem internetowym lub bankiem).Przykładowo, w Polsce mamy do czynienia z prowadzącymi mediację
(a) jednostkami lokalnymi Inspekcji Handlowej (mediator jest uprawniony do prowadzenia mediacji w sprawach dotyczących sporów cywilnoprawnych między konsumentem a przedsiębiorcą z wyłączeniem sporów dotyczących zakupu energii, usług bankowych, ubezpieczeniowych, pocztowych i telekomunikacyjnych, pośrednictwa finansowego, informatycznych, naukowo-badawczych, edukacyjnych oraz w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej);
(b) 31 polubownymi sądami konsumenckimi, a także
(c) Arbitrem Bankowym (arbitraż),
(d) Komisją Nadzoru Finansowego (arbitraż),
(e) Rzecznikiem Ubezpieczonych,
(f) Urzędem Komunikacji Elektronicznej (mediacja i arbitraż),
(g) Krajową jednostką certyfikującą systemu Euro-Label (komisja skargowa),
(h) Związkiem Stowarzyszeń Rady Reklamy (komisja skargowa).Powyższy system ADR nie posiada żadnego pojedyńczego punktu kontaktu, w ramach którego raz przesłana przez konsumenta skarga byłaby już, przez osoby zatrudnione w punkcie, kierowana do właściwego podmiotu ADR. Przykładem takiego rozwiązania jest działająca w Holandii “Foundation for Consumer Complaints Boards” (Study on the use of Alternative Dispute Resolution in the European Union, Final Report. Submitted by Civic Consulting of the Consumer Policy Evaluation Consortium, 16 October 2009, str. 146). W sposób bezpośredni nawiązuje ono również do rozporządzenia w/s ODR (art. 5 projektu rozporządzenia o ODR w sporach konsumenckich).Podsumowując, zdaniem IAB Polska rekomendowane jest uruchomienie jednej oraz wspólnej dla wszystkich podmiotów ADR w Polsce platformy elektronicznej, za pośrednictwem której konsumenci mogliby składać skargi niezależnie od tego, jakiego sektora gospodarki będą one dotyczyć.
7.
Pytanie: Możliwość wprowadzenia ustawą implementującą Dyrektywę w/s ADR instytucji domniemanej zgody przedsiębiorcy (domniemanie wzruszalne) na rozstrzygnięcie sporu przez podmiot ADR lub wypracowanie innych mechanizmów prawnych ograniczających możliwość odmowy ze strony przedsiębiorców na rozpatrywanie sporu przez jednostkę ADR
Odpowiedź:
-
- [swoboda legislacyjna Rządu RP w zakresie ograniczenia prawa do odmowy na rozpatrywanie sporu przez ADR]
- Po pierwsze należy wskazać, że celem Dyrektywy ADR nie jest ograniczenie prawnej możliwości przedsiębiorców do złożenia przez nich odmowy na rozpatrywanie sporu przez podmiot ADR.
- Powyższa Dyrektywa bowiem jedynie nie wyklucza wprowadzenia takiego ograniczenia. W konsekwencji Rząd RP dysponuje swobodą legislacyjną w tym zakresie. Wynika to bezpośrednio z Preambuły do Dyrektywy ADR (motyw 49), w myśl której: „Niniejsza dyrektywa nie powinna wymagać, aby udział przedsiębiorców w postępowaniach ADR był obowiązkowy (…). Niniejsza dyrektywa powinna zatem pozostawać bez uszczerbku dla wszelkich przepisów krajowych przewidujących obowiązek udziału przedsiębiorców w takich postępowaniach, przewidujących zachęty lub kary z tym związane (…).”
- Jednocześnie w treści w/w motywu Preambuły zwrócono uwagę na art. 47 Karty Praw podstawowych, który dotyczy prawa do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu. W konsekwencji każdy przedsiębiorca, w przypadku wyrażenia odmowy i to nawet wbrew spoczywającemu na nim obowiązkowi (gdyby taki jednak wprowadzono), będzie musiał być uprawniony do wszczęcia postępowania przed sądem powszechnym.
[ograniczenie możliwości złożenia odmowy, a faktyczne obniżenie liczby odmów]
- Analizując możliwość wprowadzenia powyższego rozwiązania należy wziąć pod uwagę fakt, że wprowadzenie w/w domniemania w żadnym stopniu nie ograniczy możliwości złożenia odmowy ze strony przedsiębiorców na rozpatrywanie sporu przez podmiot ADR.
- Projektowane domniemanie bowiem – jak stwierdzono powyżej – ma charakter wzruszalny czyli każdy przedsiębiorca będzie uprawniony do jego obalenia poprzez złożenie oświadczenia o braku zgody na rozpatrywanie sporu przez podmiot ADR.
- W konsekwencji wprowadzenie do krajowego porządku prawnego w/w domniemania może skutkować jedynie faktycznym ograniczeniem liczby takich odmów co będzie wynikać np. z braku wiedzy przedsiębiorców, że mogą taką odmowę złożyć.
- Jednocześnie należy zauważyć, że dobrowolna partycypacja przedsiębiorców w systemie ADR będzie skutkować podwyższeniem wskaźnika skuteczności w/w systemu w zakresie uznawalności przez przedsiębiorców samych rozstrzygnięć jakie są wydawane przez podmioty ADR (jak wykazują dane cytowane w: Study on the use of Alternative Dispute Resolution in the European Union, Final Report. Submitted by Civic Consulting of the Consumer Policy Evaluation Consortium, 16 October 2009, str. 107) i tym samym zwiększeniem jego wiarygodności w oczach konsumentów oraz przedsiębiorców, a w dalszej perspektywie czasowej rozszerzeniem zakresu na większość przedsiębiorców.
- W przypadku bowiem wprowadzenia obligatoryjnego udziału będziemy mieć do czynienia z wieloma sytuacjami:
(a) odmowy udziału lub
(b) odmowy uznania rozstrzygnięcia (pomimo restrykcji w postaci np. umieszczenia na „czarnej liście” oraz korzyści ekonomicznych w postaci niższych kosztów niż postępowanie sądowe przed sądem powszechnym). W konsekwencji system będzie uważany za mało wiarygodny i nie zyska większej popularności.
[obligatoryjność uczestniczenia w procedurze ADR, a wiążący charakter samego rozstrzygnięcia]
- Z kolei analizując zagadnienie obligatoryjności uczestniczenia w procedurze ADR należy również zwrócić uwagę na kwestię wiążącego charakteru samego rozstrzygnięcia jakie zostało podjęte przez podmiot ADR (Dyrektywa ADR nie wymaga wiążącego charakteru ale jednocześnie pozostaje bez uszczerbku dla krajowych przepisów ustanawiających w tym zakresie kary lub zachęty);
- Zdaniem IAB Polska bowiem do wprowadzenia ograniczenia możliwości przedsiębiorców do złożenia przez nich odmowy na procedurę ADR oraz wiążący charakter decyzji podmiotu ADR powinno dojść tylko i wyłącznie w treści odpowiednich regulacji wewnętrznych danej organizacji zrzeszającej przedsiębiorców, która będzie organizatorem albo współorganizatorem określonego podmiotu ADR.
- Do powyższego może dojść poprzez:
(a) zawarcie pomiędzy członkami organizacji dobrowolnej umowy (w takim przypadku model dotyczy tylko części członków danej organizacji) albo
(b) w treści statutu tej organizacji (w takim przypadku model dotyczy wszystkich członków danej organizacji). - Powyższe rozwiązanie (ale tylko w zakresie wiążącego charakteru decyzji podmiotu ADR) zostało przyjęte przez hiszpańską organizację „AUTOCONTROL” (Stowarzyszenie samoregulacji komunikacji handlowej) oraz Polski Związek Banków (Study on the use of Alternative Dispute Resolution in the European Union, Final Report. Submitted by Civic Consulting of the Consumer Policy Evaluation Consortium, 16 October 2009, str. 153).
8.
Pytanie: Stworzenie zachęt dla przedsiębiorców do uczestnictwa w systemie ADR i tym samym dobrowolne poddawanie się jurysdykcji podmiotów ADR:
a. taką zachętą mogłoby być utworzenie jednolitego logotypu, którym mogliby się posługiwać przedsiębiorcy przystępujący do systemu poprzez wyrażenie zgody na jurysdykcję którejkolwiek jednostki ADR, z czym mogłaby się wiązać promocja tego logotypu przez organy administracji;
b. rozważeniu może także podlegać propozycja stworzenia publicznie dostępnego wykazu przedsiębiorców przystępujących do systemów ADR (co stanowiłoby promowanie tych przedsiębiorców, którzy dobrowolnie godzą się na rozstrzyganie sporów w drodze ADR).
Odpowiedź:
- Zdaniem IAB Polska zarówno utworzenie jednolitego logotypu, który stanowiłby np. wspólny znak gwarancyjny w rozumieniu ustawy z dnia 30 czerwca 2000r. Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity w Dz. U. z 2003 r. nr 119 poz. 1117 z późn. zm. – podobne rozwiązanie zostało przyjęte przez IAB Polska w ramach akcji „Oglądaj legalnie”) jak i stworzenie publicznie dostępnego wykazu przedsiębiorców przystępujących do systemów ADR stanowi prawidłową zachętę dla przedsiębiorców w zakresie uczestniczenia w systemie ADR.
- Wykaz przedsiębiorców uczestniczących w systemie ADR powinien być dostępny na dedykowanej stronie internetowej np. w ramach platformy stanowiącej pojedyńczy punkt kontaktu dla wszystkich podmiotów ADR na terytorium RP, o którym mowa w odpowiedzi na pytanie numer 6 powyżej.
9.
Pytanie: Stworzenie narzędzi wspierających skuteczność postępowań ADR, np. cykliczne publikowanie listy (rodzaj „czarnej listy”) przedsiębiorców, którzy:
a. pomimo przeprowadzonego postępowania ADR i wydania wiążącego rozstrzygnięcia nie wykonali tego rozstrzygnięcia lub nie poinformowali o jego wykonaniu;
b. pomimo dobrowolnego przystąpienia do systemu ADR i otrzymania ww. (ewentualnego) logotypu, nie wyrażają zgody na konkretne postępowanie lub w nim nie uczestniczą.
Odpowiedź:
- Według IAB Polska nie należy tworzyć żadnego rodzaju wykazu lub listy podmiotów, które – pomimo uprzedniej oraz dobrowolnej deklaracji przystąpienia do systemu ADR – nie wyrażają zgody na konkretne postępowanie lub w nim nie uczestniczą albo nie wykonali rozstrzygnięcia podmiotu ADR lub nie poinformowali o jego wykonaniu (tak jak dokonują tego: „Danish Consumer Complaints Board” oraz „The Advertising Standards Authority for Ireland”).
- W takim przypadku bowiem za wystarczające należy uznać odebranie danemu przedsiębiorcy – po odbyciu określonej procedury – prawa do korzystania z logotypu (odpowiedź na pytanie numer 8 powyżej) oraz wykreślenie z listy podmiotów należących do systemu ADR (odpowiedź na pytanie numer 8 powyżej).
1.2.
IAB Polska wyraża również zainteresowanie delegowaniem swoich przedstawicieli do prac grupy roboczej w/s implementacji Dyrektywy ADR do krajowego porządku prawnego. W przypadku konieczności kontaktu prosimy o kierowanie pytań na adresy: wschmidt@iab.com.pl oraz pawel.gruszecki@traple.pl.
